MỘT SỐ TỪ NGỮ...
Herostratos, kẻ đốt đền
Herostratos (tiếng Hy Lạp: ‘Ηρόστρατος) là một thanh niên,
trong hy vọng sẽ trở nên nổi tiếng, đã phóng hỏa Đền thờ thần Artemis ở Ephesus (nay nằm ở miền Tây Thổ Nhĩ Kỳ) vào ngày 21 tháng 7năm 356 trước Công nguyên. Đền thờ này được xây dựng
bằng đá cẩm thạch và
được coi là ngôi đền đẹp nhất trong số khoảng 30 ngôi đền của người Hy Lạp xây dựng để thờ phụng thần Artemis, nữ thần săn bắn. Đây cũng là một trong Bảy kỳ quan
thế giới cổ đại.
Không những không thèm lẩn tránh vì đã
cố ý phóng hỏa ngôi đền linh thiêng, Herostratos còn rất tự hào nhận trách
nhiệm với hy vọng tên tuổi mình sẽ trở thành bất tử trong lịch sử. Vì vậy,
những nhà chức trách ở Ephesus đã không chỉ xử tử hình Herostratos
mà còn biến hắn trở thành một người vô danh khi tuyên án. Đương nhiên biện pháp
này cũng không thể ngăn cản Herostratos đi vào lịch sử như hắn mong muốn, vì
sau đó nhà sử học cổ đại Theopompus đã ghi lại sự kiện này và tên của
Herostratus đi vào lịch sử như kẻ đốt đền nổi tiếng nhất thời cổ đại.
Chiến tranh thành Troia là một cuộc chiến quan trọng
trong thần thoại Hy Lạp và được nhắc đến trong hai trường thi của Homer: Iliad và Odyssey.
Cuộc chiến xảy ra khoảng 1184 TCN .
Nguyên
nhân
Chuyện
bắt đầu bằng tiệc cưới của vua Hy Lạp Peleus và nữ thần biển Thetis. Tất cả các thần được mời tới dự
tiệc, trừ ra Eris (Thần
Bất hòa, Xung đột, Lừa dối, Già nua, Buồn phiền), một nữ thần có tính
nóng nảy, thường gây ra những tranh cãi giữa các thần. Tức giận, Eris bèn thả
một quả táo giữa bàn tiệc, có khắc chữ: "Cho
người đẹp nhất!" Ba nữ thần Athena, Aphrodite và Hera tranh
nhau quả táo. Người có bổn phận phải phán quyết ai được quyền giữ quả táo là Paris, hoàng tử thành Troia.
Cuối cùng Paris đã chọn Aphrodite, vì Aphrodite hứa sẽ ban cho Paris một người
phụ nữ đẹp nhất thế giới. Một thời gian sau đó, Paris tới viếng thành Sparta,
được vua Sparta là Menelaus trọng
đãi, và đã gặp Helen, vợ của Menelaus, một người quả có
sắc đẹp tuyệt vời. Được nữ thần Aphrodite giúp đỡ, Paris đã chiếm được trái tim
của Helen, và khi Paris rời Sparta, Helen đã bỏ Menelaus trốn theo Paris.
Chuẩn bị
Menelaus
tới cầu cứu anh là Agamemnon,
vua của Mycenae,
nhờ anh giúp trong công cuộc đoạt lại vợ. Đánh chiếm thành Troia không phải dễ,
vì phải chuyển quân qua biển, và thành Troia nổi tiếng kiên cố với một đoàn
quân thiện chiến, cầm đầu là Hector, anh của Paris. Agamemnon nhờ Odysseus, vua của Ithaca,
tới thuyết phục Achilles, một chiến sĩ nổi tiếng bách
chiến bách thắng. Odysseus còn tin rằng không có Achilles thì không bao giờ có
thể chiếm được thành Troia.
Achilles là con của Thetis, nữ thần
biển với đám cưới kể trên, có mẹ thì bất tử nhưng bố là người trần, vì thế
Achilles cũng sẽ như bố, không sống mãi mãi được. Để giúp sự trường tồn của
con, Thetis đã dốc ngược người cậu bé, hai tay giữ bằng gót chân, rồi nhúng cả
người cậu vào nước sông Styx, vậy cả người Achilles là mình
đồng da sắt, chỉ có gân nơi gót chân là yếu vì khoảng đó không được nhúng nước.
Tiên đoán con mình sẽ chết một ngày nào đó tại thành Troia, Thetis bèn dấu con
trong cung điện của vua Lycomedes, giả làm gái. Trong công cuộc thuyết phục
Achilles, Odysseus giả làm lái buôn tới bán nữ trang, và lúc trưng bày nữ trang
cho các công chúa xem, đã vờ bỏ vài món vũ khí đẹp vào. Chỉ có Achilles là cầm
cung tên lên ngắm nghĩa, nên đã bị lộ thân thế. Lấy danh vọng ra chiêu dụ,
Odysseus đã rủ được Achilles đi theo vua Hy Lạp đánh trận, dù Achilles không
phục tùng Agamemnon.
Diễn biến
Cuộc chiến
này không chỉ xuất phát từ giới thần linh mà còn lôi kéo chính thần linh can dự
vào và phân hóa họ thành hai phe. Phe ủng hộ thành Troia gồm thần chiến tranh Ares, thần sắc đẹp và tình yêu Aphrodite, cùng thần ánh sáng Apollo. Phe kia thì nổi lên là nữ thần trí
tuệ Athena, người ủng hộ nhiệt thành cho
Odysseus và nữ thần hôn nhân Hera.
Trận
chiến kéo dài mười năm, không phân thắng bại, vì thành Troia được xây bằng đá
kiên cố, và được các nước lân cận giúp đỡ. Có một thời gian Achilles lại không
chịu ra trận vì giận Agamemmon đã chiếm Briseis,
một nàng nô lệ xinh đẹp. Khi người bạn thân, Patroclus lấy áo mão của Achilles ra trận và bị
Hector giết chết, thì lúc đó Achilles mới chịu trở lại trận chiến. Achilles và
Hector đã đánh với nhau một trận kịch liệt, cuối cùng Achilles đã giết được
Hector, nhưng quân Hy Lạp vẫn không làm sao vào được thành Troia, vì thành được
giữ vững vàng. Một ngày kia Odysseus, đã ra lệnh xây một con ngựa khổng lồ bằng
gỗ, bên trong có các khoảng trống, quân Hy Lạp núp vào trong đó. Cả toán quân
còn lại vờ nhổ trại, lên tàu rút lui ra khơi, để lại con ngựa khổng lồ. Người
dân Troia tò mò đã lôi ngựa vào thành, dù rằng nữ tiên tri Cassandra và tu sĩ Laocoon đã có lời ngăn chặn. Cả thành liên
hoan ăn mừng chiến thắng, và tối đó khi mọi người đã say ngủ vì uống rượu và
nhảy nhót suốt ngày, thì các binh lính của Hy Lạp đã phá ngựa, chui ra và mở
cửa thành cho quân Hy Lạp vào. Thế là quân Hy Lạp đã đánh phá tan tành quân đội
thành Troia và đốt cháy thành. Trong trận chiến Achilles bị Paris, một tay
thiện nghệ về cung bắn trúng vào gân xương chân, và Achilles tử trận. Từ đó
thành ngữ gót chân Achilles là để nói tới điểm yếu của một người.
Helen bị Melenaus bắt lại, nhưng
Melenaus vẫn còn bị thu hút bởi sắc đẹp của Helen nên đã không giết nàng. Thành
Troia bị đốt cháy, con của Hector bị
tế thần để chấm dứt cuộc chiến 10 năm.
Hậu quả
Tuy
nhiên dư âm cuộc chiến thì vẫn còn. Trong lúc tàn phá thành Troia, quân Hy Lạp
đã giết một nữ tiên tri lúc đang cầu khẩn nữ thần Athena. Thêm vào đó thần biển Poseidon có
công khi giết chết vị tu sĩ già trong khi ông ngăn người thành Troia mang con
ngựa gỗ vào thành, tuy nhiên vị thần này lại chẳng được nhớ tới khi cuộc chiến
kết thúc. Việc làm này khiến cho gần như toàn bộ quân Hy Lạp bị chết trên biển
khi trở về quê hương. Odysseus có lẽ là vị tướng may mắn nhất khi thoát được về Ithaca sau nhiều năm lênh đênh trên đại dương
nhờ sự giúp đỡ từ Athena. Agamemnon thì chết khi trở về nhà bởi chính người vợ
của mình, tương truyền là do cô ta đã ngoại tình khi vị tướng này đi.
Gót chân Achilles
Achilles (trong tiếng Việt được phiên âm thành Asin) là con của Thetis, nữ thần biển, với vua Hy Lạp Peleus,
có mẹ thì bất tử nhưng bố là người trần, vì thế Achilles cũng sẽ như bố, không
sống mãi mãi được.
Khi Achilles được sinh ra đã được tiên
tri là chàng sẽ chết trong chiến trận. Để giúp sự trường tồn của con, Thetis đã
dốc ngược người cậu bé, hai tay giữ bằng gót chân, rồi nhúng cả người cậu vào
nước sông Styx, vậy cả người Achilles là mình
đồng da sắt, chỉ có gân nơi gót chân là yếu vì không được nhúng nước. Peleus
thấy cảnh đó tưởng vợ mình giết con bèn giật lại Achilles từ tay vợ. Trong lúc
giằng co, xương ống chân của chàng bị gãy. Thetis tức giận bỏ về thủy cung và
không gặp lại chồng nữa. Peleus đưa con trai cho nhân mã Cheiron nhờ ông nuôi dưỡng. Cheiron thay xương
ống chân người khổng lồ cho chàng để chàng trở thành người
chạy nhanh nhất thế giới, thay gan sư tử, tim gấu cho chàng dũng cảm và không biết sợ gì.
Cuộc chiến thành Troia nổ ra. Có lời tiên tri quân Hy Lạp sẽ
không chiếm được thành Troia nếu
không có Achilles. Do đó Agamemnon, sai Odysseus tìm
Achilles. Nữ thần Thetis biết cuộc chiến nổ ra nên giấu con trai lên một quốc
đảo và bắt chàng giả làm thị nữ.
Odysseus nghĩ ra cách để tìm ra chàng. Odysseus đem binh khí và son phấn đến đây bán. Các thị nữ đều vây quanh
mua son phấn nhưng có một người cứ săm soi các thứ vũ khí. Odysseus biết ngay
là Achilles bèn mời chàng tham gia cuộc chiến. Achilles vui vẻ nhận lời. Thetis
biết không cản được con nên đưa cho con cây giáo thần của các thần tặng bà
trong lễ cưới. Achilles tham gia cuộc chiến. Chàng là chiến binh vĩ đại nhất
của Hy Lạp trong trận chiến. Nhưng do mâu thuẫn với Agamemnon quanh việc giành
một nữ tù binh mà Achilles rời bỏ cuộc chiến. Thetis bèn cầu xin thần Zeus trừng phạt Hy Lạp vì đã làm nhục con
trai bà. Zeus nhận lời. Khi quân Troia sắp đánh đuổi được quân Hi Lạp về nước
thì bạn thân của chàng là Patroclus bị Hector giết
chết. Achilles tức giận quay lại trận chiến trả thù cho bạn, chàng được mẹ ban
cho chiếc khiên thần của thần Lửa và nhờ sự giúp sức của thần Athena chàng
đâm chết Hector trước mặt cha của Hector, vua Priam,
rồi lôi xác Hector. Vua Priam cầu xin Achilles cho ông xin lại xác con trai.
Achilles cảm động đồng ý.
Sau đó Achilles tiếp tục lập nhiều
chiến công cho quân Hy Lạp như giết 7 người con của vua Priam, giết nữ hoàng
Amazon Penthesilea.
Nhưng cuối cùng do chàng có thái độ nhục mạ thần Apollo nên
bị thần hướng mũi tên của Paris vào
gót chân, nơi duy nhất trên cơ thể chàng có thể bị tổn thương. Achilles gục
xuống chết. Từ dó thành ngữ "gót chân Achilles" ra đời. Quân Hy Lạp
làm lễ tang cho chàng một cách trọng thể và khi chiếm được thành Troia, họ đem
hiến tế con gái của Hector cho chàng. Còn Paris, người đã giết chàng cũng bị tử
trận bằng chính mũi tên đã bắn vào gót chân của Achilles. Vậy là thù của
Achilles đã được trả.
Con ngựa thành Troia
Con ngựa thành Troia là một điển tích văn
học nổi tiếng, có
nguồn gốc từ thần thoại Hy Lạp.
Điển tích
Con ngựa thành Troia là con ngựa gỗ mà quân Hy Lạp đã sử
dụng để chiến thắng quân Troia trong cuộc chiến
thành Troia. Sau 10 năm chiến đấu ở thành Troia, quân Hy Lạp không thể
chiến thắng quân Troia bằng sức mạnh quân đội nên đã buộc phải làm theo kế của Odyssey là dỡ tàu ra và lấy gỗ để làm thành
một con ngựa, sau đó giả vờ rút khỏi và chỉ để lại một người. Người này có
nhiệm vụ đánh lừa quân Troia, khiến họ tưởng rằng ngựa gỗ là món quà của quân
Hy Lạp đền bù cho bức tượng Athena đã bị phá hủy. Thực chất trong con
ngựa chứa đầy lính. Khi quân Troia no say sau bữa tiệc chiến thắng, quân Hy Lạp
trong bụng ngựa đã xông ra đánh và mở cổng thành cho quân bên ngoài vào. Nhờ có
ngựa gỗ mà quân Hy Lạp đã chiến thắng.
Phần mềm ác tính
Trojan Horse (tiếng Anh của
"Ngựa Troia") sau này được đặt tên cho 1 loại phần mềm ác tính có chức năng hủy hoại tương tự virus máy tính hoặc chứa đựng các phần mềm gián điệp nhằm cho phép máy tính bị điều khiển
từ xa qua hệ thống mạng.
